Article 15 – भारतीय संविधानातील कलम 15 स्पष्टपणे सांगतो की, कोणत्याही व्यक्तीवर त्याच्या जाती, धर्म, लिंग किंवा जन्मस्थानाच्या आधारावर भेदभाव केला जाऊ शकत नाही. मात्र, प्रत्यक्षात या मूल्यांचं पालन होतं का? याच प्रश्नावर अनुभव सिन्हा दिग्दर्शित ‘Article 15’ (2019) हा चित्रपट प्रकाश टाकतो. आयुष्यमान खुराना मुख्य भूमिकेत असलेला हा चित्रपट सामाजिक वास्तवावर प्रखर भाष्य करतो. उत्तर प्रदेशातील एका गावात घडलेल्या सत्य घटनांवर आधारित ही कथा आहे. एका तरुण IPS अधिकाऱ्याची भूमिका साकारत, तो दलित मुलींच्या हत्येच्या तपासामध्ये जातीय विषमतेचं क्रूर सत्य उलगडतो.
‘Article 15’ हा चित्रपट भारतीय समाजाच्या खोलवर रुजलेल्या अन्यायाविरुद्ध उभा राहण्याचा एक सशक्त आवाज आहे. यात कुठलाही दिखाऊ नाट्यसंवाद नाही, तर कथेत असलेला तीव्र वास्तववाद प्रेक्षकांना अंतर्मुख करतो. हा चित्रपट आपल्याला प्रश्न विचारायला लावतो – आजही आपण खऱ्या अर्थाने समतावादी समाज घडवतोय का?
या बद्दल वाचा – Jogwa
Article 15 – संविधानाच्या मूल्यांवर आधारित एक सशक्त कथा
भारताच्या संविधानातील कलम 15 सांगते की कुठल्याही व्यक्तीवर त्याच्या जाती, धर्म, लिंग किंवा जन्मावरून भेदभाव केला जाऊ शकत नाही. पण वास्तवात हा नियम पाळला जातो का? अनुभव सिन्हा दिग्दर्शित ‘Article 15’ (2019) हा चित्रपट याच गंभीर प्रश्नावर प्रकाश टाकतो. चित्रपटाची कथा उत्तर प्रदेशातील एका गावात घडते. तिथे तीन दलित मुली बेपत्ता होतात, आणि त्यातील दोन मुलींचे मृतदेह लटकलेल्या अवस्थेत आढळतात. या प्रकरणाची जबाबदारी नवा IPS अधिकारी अयान रंजन (आयुष्यमान खुराना) घेतो. सुरुवातीला हा गुन्हा एका साध्या प्रकरणासारखा वाटतो, पण जसजशी चौकशी पुढे जाते, तसतसे गावात खोलवर रुजलेली जातीय विषमता आणि व्यवस्थेतील भ्रष्टाचार समोर येतो.
‘Article 15’ चित्रपट हा गुन्ह्याचा तपास , भारतीय समाजाच्या जातीय व्यवस्थेवर कठोर भाष्य करतो. हे सत्य आहे की आपण एकविसाव्या शतकात आलो असलो तरी, समाजात अजूनही असमानता आणि भेदभाव टिकून आहे. हा चित्रपट प्रत्येक भारतीयाला एक महत्त्वाचा प्रश्न विचारतो – “आपण खरंच समान समाज घडवतोय का?”
चित्रपटात कुठल्याही अभिनिवेशाशिवाय, सत्य परिस्थिती जशीच्या तशी दाखवली आहे. त्यामुळे हा चित्रपट बघताना आपणही त्या समाजव्यवस्थेचा भाग असल्यासारखं वाटतं. हा चित्रपट केवळ मनोरंजनासाठी नाही, तर डोळे उघडणाऱ्या सत्याचा आरसा आहे.
आयुष्यमान खुरानाची दमदार भूमिका आणि चित्रपटाची खोली
‘Article 15’ हा चित्रपट जितका कथानकाच्या दृष्टिकोनातून महत्त्वाचा आहे, तितकाच तो अभिनयाच्या बाबतीतही लक्षवेधी ठरतो. या चित्रपटात आयुष्यमान खुरानाने IPS अधिकारी अयान रंजनची भूमिका साकारली आहे. त्याचा हा अभिनय पूर्वीच्या भूमिकांपेक्षा खूप वेगळा आहे – हा कुठलाही नायकासारखा हिरो नाही, तर सत्य शोधण्याचा प्रयत्न करणारा आणि चुकीला विरोध करणारा एक अधिकारी आहे.
आयुष्यमानने या भूमिकेत एक साधेपणा आणि गंभीरता ठेवली आहे. त्याच्या संवादांमध्ये कुठलाही अतिनाट्यमयपणा नाही, पण डोळ्यातील भाव आणि त्याच्या वागण्यातून त्याची अस्वस्थता स्पष्ट होते. अयान हा एक प्रिव्हिलेज्ड (सुखवस्तू) व्यक्ती असतो, जो जातिव्यवस्थेच्या भयंकर वास्तवाशी पहिल्यांदाच समोरासमोर येतो. त्याला कळतं की तो ज्या व्यवस्थेचा भाग आहे, तीच व्यवस्था शोषणाला खतपाणी घालत आहे. त्याच्यासोबत इतर पात्रांनाही उत्तम प्रकारे मांडण्यात आलं आहे. मनोज पाहवा, सयानी गुप्ता, कुमुद मिश्रा, मोहम्मद झीशान अय्यूब यांच्या भूमिका देखील प्रभावी आहेत. प्रत्येक पात्र समाजातील एका विशिष्ट विचारसरणीचं प्रतिनिधित्व करतं.
‘Article 15’ हा केवळ आयुष्यमानच्या अभिनयामुळेच खास नाही, तर त्याच्या विषयाची खोली, पार्श्वभूमी आणि मांडणीमुळेही तो वेगळा ठरतो. या चित्रपटाने भारतीय सिनेमाच्या ‘सोशल ड्रामा’ शैलीला एक नवी परिभाषा दिली आहे.
चित्रपट , वेब सिरीज आणि सिरियल च्या माहितीसाठी येथे भेट द्या – linkofentertainment
जातीय भेदभावाचा कटू सत्याचा आरसा – ‘Article 15’ ची प्रभावी पटकथा
‘Article 15’ हा गुन्हेगारी तपासावर आधारित चित्रपट भारतीय समाजाच्या जातीय व्यवस्थेचा उघडपणे घेतलेला शोध आहे. हा चित्रपट २०१४ मध्ये उत्तर प्रदेशमध्ये घडलेल्या बडायूं प्रकरणावरून प्रेरित आहे, जिथे दोन दलित मुलींची अमानुष हत्या करण्यात आली होती. चित्रपटाच्या पटकथेत कुठलाही गिमिक किंवा सनसनाटीपणा नाही. ती अत्यंत वास्तवदर्शी आणि प्रभावी आहे. गोष्ट एका सामान्य गुन्ह्याच्या तपासापासून सुरू होते, पण जसजशी चौकशी पुढे जाते, तसतसे समाजात खोलवर रुजलेल्या विषमतेची भयंकर रूपं समोर येतात.
“हम सिर्फ़ पूछ रहे हैं, कि कौन-से जात के लोग मरे हैं?” – हा संवादच पुरेसा आहे, भारतीय व्यवस्थेची मानसिकता उलगडण्यासाठी. चित्रपटात दाखवलेली जातीनिहाय वेतन श्रेणी प्रेक्षकांना धक्का देते – ज्यात सफाई कर्मचारी दलित, पोलीस पटेल, आणि उच्चस्तरीय अधिकार्‍यांना ब्राह्मण असायला लागतं. दलित कार्यकर्ते आणि ब्राह्मण व्यवस्थापक यांच्यातील संघर्षातून जातीय विषमतेची व्याप्ती स्पष्ट होते. या सगळ्या गोष्टी आपल्याला एका मोठ्या प्रश्नासमोर उभं करतात – खरंच, आपण अजूनही अशाच सामाजिक भेदभावाच्या मानसिकतेत अडकलो आहोत का?
या बद्दल वाचा – OK Kanmani
संवाद, सिनेमॅटोग्राफी आणि पार्श्वसंगीत
‘Article 15’ ची खासियत म्हणजे त्याची गंभीर आणि प्रभावी संवादशैली, वास्तवदर्शी छायाचित्रण आणि सूक्ष्म पार्श्वसंगीत. चित्रपटात जास्त गाजलेले संवाद नाहीत, पण जे आहेत ते प्रत्येकाला अंतर्मुख करायला लावतात.
“हम बराबर पैदा हुए थे, बराबर मरेंगे” – हा संवाद संपूर्ण चित्रपटाचं सार आहे. “ये नया इंडिया है, सर… यहाँ सिर्फ़ नीचेवाले जलते हैं” – व्यवस्थेतील भ्रष्टाचार आणि असमानतेचं कटू सत्य दाखवणारा संवाद. “अब बस बहुत हो गया” – हा एक छोटा संवाद आहे, पण त्यामागे सामाजिक परिवर्तनाची मोठी हाक आहे.
सिनेमॅटोग्राफी (Cinematography) – चित्रपटातील दृश्यरचना अत्यंत समजूतदारपणे मांडली आहे. सतत गडद रंगसंगती आणि कमी प्रकाश असलेले फ्रेम्स – त्यामुळे कथानकाचा गंभीरपणा वाढतो. दलित वस्ती आणि उच्चवर्णीय क्षेत्रांमधील दृश्यात्मक विरोधाभास – त्यामुळे सामाजिक भेदभाव अधिक ठळक होतो. एका प्रसंगात अयुष्यमानचा पांढरा शर्ट दलितांच्या चिखलात माखतो – ही एक दृश्यात्मक रूपकात्मकता आहे, जी व्यवस्थेच्या कटू वास्तवाला अधोरेखित करते.
पार्श्वसंगीत (Background Score) – चित्रपटाच्या पार्श्वसंगीतात कुठलाही गोंगाट नाही, पण ते हळूहळू कथानकाच्या गडदतेला अधोरेखित करतं. गाण्यांऐवजी प्राकृतिक आवाजांचा वापर – त्यामुळे वास्तववादी परिणाम निर्माण होतो. एका प्रसंगात केवळ सायलेंसचा वापर करून भीतीचं वातावरण उभं केलं आहे. संवाद, छायाचित्रण आणि पार्श्वसंगीत यांचा एकत्रित परिणाम Article 15 ला एका ताकदीच्या अनुभवामध्ये रूपांतरित करतो.
सामाजिक वास्तव आणि Article 15 ची शिकवण
‘Article 15’ हा समाजाला आरसा दाखवणारा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. भारतीय संविधानाने जातीभेद नष्ट करण्यासाठी अनेक कायदे तयार केले, पण अजूनही वास्तव वेगळं आहे. हा चित्रपट जातिव्यवस्थेच्या खोलवर रुजलेल्या विचारांना धक्का देतो आणि प्रेक्षकांना विचार करायला भाग पाडतो.
- कायदे आणि वास्तव यातील फरक – संविधानात समानतेच्या संकल्पना असल्या तरी त्या प्रत्यक्षात दिसतात का?
- जात हा केवळ भूतकाळ नाही – अनेकांना वाटतं की जातीय भेदभाव इतिहास झाला आहे, पण हा चित्रपट सिद्ध करतो की आजही तो आपल्यासमोर आहे.
- युवकांनी बदल घडवला पाहिजे – अयान रंजनच्या भूमिकेतून हे स्पष्ट होतं की जेंव्हा कोणी परिवर्तन घडवायचं ठरवतं, तेव्हाच समाज बदलू शकतो.
- प्रश्न विचारणं गरजेचं आहे – व्यवस्थेतील चुकीच्या गोष्टींकडे डोळेझाक करण्यापेक्षा त्यांना आव्हान देणं महत्त्वाचं आहे.
‘Article 15’ हा चित्रपट सामाजिक जाणिवांना जागं करणारा आहे. तो आपल्याला विचारायला लावतो – आपण खरंच जातपात सोडून समान समाज तयार करू शकतो का?
Follow us on – Instagram
Article 15 का बघावा? – एक वेगळा सिनेमॅटिक अनुभव
आजच्या काळात, जिथे बॉलिवूडमध्ये मसाला चित्रपट आणि मनोरंजनप्रधान कथा जास्त आहेत, तिथे ‘Article 15’ हा एक वेगळा आणि समाजभान निर्माण करणारा चित्रपट आहे. तो केवळ एक पोलिस तपासणी नाही, तर तो एक वास्तवदर्शी सत्यकथा आहे, जी समाजातील भेदभावाची वस्तुस्थिती दाखवते. ‘Article 15’ हा फक्त एक सामाजिक चित्रपट नाही, तर तो न्याय, समता आणि सामाजिक विषमतेच्या विरुद्ध उभा राहण्याचा विचार आपल्यात जागवतो.
हा चित्रपट कुठल्याही खोट्या ग्लॅमरशिवाय, भारतीय समाजातील कटू वास्तव समोर मांडतो. आयुष्यमान खुरानाच्या दमदार अभिनयासोबत, अनुभव सिन्हाच्या दिग्दर्शनाने हा चित्रपट एका वेगळ्या उंचीवर नेला आहे. यातल्या संवादांमधून येणारी सखोलता, पार्श्वसंगीत आणि सिनेमॅटोग्राफी यामुळे चित्रपटाची परिणामकारकता अधिक वाढते.
आजही समाजात जातीय भेदभाव, विषमता आणि अन्याय दिसून येतो. त्यामुळे ‘Article 15’ केवळ एक कथा नाही, तर एक संदेश आहे – ‘हम बराबर पैदा हुए थे, बराबर मरेंगे!’ हा चित्रपट आपल्याला विचार करायला लावतो आणि समाजात बदल घडवण्यासाठी प्रेरणा देतो.
पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा – credit – Youtube – 
Netflix India